Menu

Onderdeel van Pixfactory

Plakkaatmos

In het vroege voorjaar, nog voor de bloemen bloeien, zijn de levermossen rijp. Alleen dan kun je hun wonderlijke sporendragers vinden. Zoals van het gewoon plakkaatmos. Geen zeldzaamheid, maar vindt het maar eens. Zoek eens onderaan de steile oevers van beekjes en greppels naar de donkergroene plakkaten. Met wat geluk vind je ze dan: de lange witte sporendragers met hun glanzend zwarte knop.
Jong sporenkapsel van gewoon plakkaatmos, een levermosje. Fotograaf: Ron Poot

Levermossen danken hun naam aan de lobbige structuur van het plantenweefsel, zoals bij een lever. Voor plakkaatmos geldt dat zeker ook. Dikke groene plakkaten vormt het op de steile kantjes langs het water. Niet zo opvallend, je loopt er zo voorbij. Maar als je zo’n plek vindt, onthoudt hem dan om in het vroege voorjaar eens terug te komen. Want dan komen de sporendragers uit.

De sporendragers van levermossen zien er heel anders uit dan bij gewone mossen. Bij de meeste soorten bestaat het uit een witte steel met een zwarte knop. Een soort versnellingspook. Onder die zwarte knop zit het geheim, daar rijpen de sporen. Als de steel lang uitgegroeid is, barst de knop open in vier kleppen. Een soort kruis. Daaruit komt de bruinige sporenmassa vrij, dat er uitziet is als een lichtbruin pluisje. De wind verspreidt de sporen verder.

Opmerkelijk is de vorm van “een knop op een steeltje” die bij heel veel levermossen voorkomt, met uitzondering van het zeer algemene parapluutjesmos. Daar hangen de sporendragers onder de baleinen van de paraplu.

Van jonge knopjes tot rijpe slierten, alle stadia van "bloei" bij elkaar.
Van jonge knopjes tot rijpe slierten, alle stadia van “bloei” bij elkaar. Fotograaf: Ron Poot

Fototips

“Bloeiende” levermossen zijn een leuk onderwerp voor de macrofotograaf, die hunkert naar het voorjaar terwijl er nog haast niets bloeit. De sporenkapsels zijn best klein en de plaatsen waar ze groeien niet altijd even makkelijk bereikbaar. Een echte uitdaging…

Neem laarzen mee om in de sloot te kunnen staan en wat plastic ter bescherming van je apparatuur. Een statief is zeker nuttig, maar niet altijd gemakkelijk hanteerbaar bij zo’n onhandige steile slootoever.

Op gunstige (vaak wat lichtere) plekken kan het plakkaatmos heel massaal bloeien. Dat biedt kansen voor overzichtsfoto’s van de vele sporendragers.

Voor de jonge sporendragers moet je goed tussen het plantenweefsel kijken. Als glanzende donkergroene tot zwarte bollen zie je ze zitten. De jonge sporendragers zijn fotogeniek. Vanaf een laag standpunt kun je de vorm mooi accentueren tegen een vervagende achtergrond. Zoek naar verschillende stadia, met heel korte of heel lange steel. Een leuk groepje van 2 of 3 doet het ook altijd goed op de foto.

Let ook eens op rijpe sporendragers. Je herkent ze aan een pluizig lichtbruin bolletje aan het uiteinde van de steel. Het wollige wordt veroorzaakt door elateren of springdraden, spiraalvormig verdikte cellen die de sporen helpen vrij te komen uit het kapsel. Leuk om te bekijken of te fotograferen onder de microscoop.

 

Leefomgeving

Op zandgronden, langs steile oevers van beken, sloten en greppels.

Vindtijd

Maart-april (sporenkapsels)

Bescherming

Niet beschermd.

Kwetsbaarheid

Niet kwetsbaar.

Verspreidingskaart

En dan nog dit!

Nederland kent naast het gewoon plakkaatmos nog enkele zeldzamere soorten. Een opvallende bladvorm vind je bij het gekroesd plakkaatmos. Die lijkt het hele jaar door sprekend op zijn gewone neefje, tot het herfst wordt. Dan krijgen de lobben opeens allerlei lichtgroene uitstulpsels, die het levermos een kroezig uiterlijk geven. Het lijkt wel wat op andijvie. Dat is ook de vertaling uit het latijn: Pellia endiviifolia = met andijvie achtig blad.

Detailopname van Gekroesd plakkaatmos. De gekroesde randen zie je alleen in de herfst.
Detailopname van Gekroesd plakkaatmos. De gekroesde randen zie je alleen in de herfst. Fotograaf: Ron Poot

4 reacties

  1. Hoi Ron, bij ons groeit het gewoon in de tuin. Wij hebben een bostuin en proberen de bodem te laten begroeien met sterretjesmos en zitten eigenlijk niet te wachten op die plakkaten plakkaatmos, door die bladstructuur verstikt het het sterretjesmos. Vinden wij wel jammer. Groet Hanneke

    1. Dag Hanneke, in tuinen vind je ook vaak parapluutjesmos, dat flink kan overheersen met plakkaten. Vaak neemt het af als de grond tot rust komt. Dan krijgt gewoon mos meer kans. Succes met de tuin! Groet, Ron

    1. Ha Nel. Gedrongen kantmos is veel kleiner, groeit op dood hout en heeft blaadjes. Plakkaatmos leeft op steilkantjes, heeft lobben en veel langere sporenkapsels. De vorm van de “versnellingspookjes” lijkt wel op elkaar! Groet, Ron

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

4 reacties

  1. Hoi Ron, bij ons groeit het gewoon in de tuin. Wij hebben een bostuin en proberen de bodem te laten begroeien met sterretjesmos en zitten eigenlijk niet te wachten op die plakkaten plakkaatmos, door die bladstructuur verstikt het het sterretjesmos. Vinden wij wel jammer. Groet Hanneke

    1. Dag Hanneke, in tuinen vind je ook vaak parapluutjesmos, dat flink kan overheersen met plakkaten. Vaak neemt het af als de grond tot rust komt. Dan krijgt gewoon mos meer kans. Succes met de tuin! Groet, Ron

    1. Ha Nel. Gedrongen kantmos is veel kleiner, groeit op dood hout en heeft blaadjes. Plakkaatmos leeft op steilkantjes, heeft lobben en veel langere sporenkapsels. De vorm van de “versnellingspookjes” lijkt wel op elkaar! Groet, Ron

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: