Menu

Onderdeel van Pixfactory

5 manieren om om te gaan met perspectivische vertekening

Vertekening in een beeld is het fenomeen dat lijnen waarvan wij weten dat ze recht staan in je foto ineens krom of schuin lopen. Lijnen die krom lopen is een lensprobleem maar waar we vaker mee te maken hebben is perspectivische vertekening, een fenomeen dat optreedt bij vooral groothoek lenzen. Wanneer lijnen niet in het midden van het beeld lopen en in de werkelijkheid letterlijk van ons vandaan, dan zul je ze in de foto schuin zien gaan. Fotografeer je schuin omhoog de bomen, dan staan ze schuin en lijken zelfs om te vallen. Soms is dat niet erg maar soms wil je dat niet. In deze tutorial geef ik je 3 manieren om hiermee om te gaan.
5 manieren om om te gaan met perspectivische vertekening
Ik kijk hier schuin omhoog en alle bomen lopen schuin. In dit beeld niet erg maar wel een bewijs van perspectivische vertekening. Fotograaf: Johan van der Wielen

Perspectivische verkleining

Perspectivische vertekening is eigenlijk perspectivische verkleining. Ook met je oog zie je dat. De kruin van een boom is veel kleiner dan de voet omdat hij verder weg ligt. Misschien weet je nog wel van vroeger met ‘perspectief tekenen’ dat je moest werken met vluchtpunten. Dat zijn denkbeeldige punten in de verte waar alle lijnen naartoe lijken te lopen. Zo lopen de bomen ook schuin naar een denkbeeldig punt hoog in de lucht. We weten echter dat de bomen recht staan. Eigenlijk hebben we hier een discrepantie tussen wat we weten en wat we zien. Omdat we er echter zó aan gewend zijn letten we er niet meer op en interpreteren we deze verkleining als ‘diepte’. De reden dat we er ons zo aan irriteren in de fotografie is eigenlijk ook niet dat het fenomeen er is maar dat het heftiger te zien is dan we met ons oog waarnemen.

Hoe komt dat?

De vertekening van groothoek

Ons oog is een 50mm lens en daar hoort een bepaalde mate van perspectivische verkleining bij. Wanneer we echter verder uitzoomen zul je merken dat dit verkleiningseffect steeds heftiger wordt. Elementen die je met je oog in de verte nog prima kunt zien vallen bij gebruik van een groothoeklens ineens volledig weg.

Een meer tussen de bergen. Bergen? Ja, bergen! Het is dat ik het weet maar door het gebruik van mijn 16mm lens lijken de bergen een paar mini heuveltjes. Fotograaf: Johan van der Wielen

Wanneer je dan ineens bomen gaat fotograferen met enorme groothoek lijken ze veel meer om te vallen dan je met je oog gewend bent en dat gaat storen. De perspectivische vertekening van een groothoeklens is veel groter dan van een 50mm lens.

De 5 manieren om om te gaan met perspectivische vertekening

1. Accepteren en omarmen

Ok, dat klinkt misschien een beetje als een dooddoener maar het is wel zo. Irritatie is een keuze. Je kunt ervoor kiezen om het als een fenomeen horende bij fotografie te gaan zien. Zo ben ik ook één van de weinig fotograferen die zich niet zo ergert aan ruis in de foto. Wat mij betreft hoort het erbij. En sinds ik dat heb geaccepteerd is voor mij niet alleen een bron van irritatie weggevallen maar ik schroom er ook niet meer voor om extreem hoge ISO’s te gebruiken waarmee een heleboel nieuwe dingen mogelijk zijn. Zo kun je ook met dit fenomeen omgaan, het is pas een probleem als jij het een probleem vindt. Als je het fenomeen eenm9aal hebt geaccepteerd kun je ook gaan kijken hoe je er juist mee kan spelen en er gaat een heel nieuwe wereld voor je open.

Extreem perspectief door ultragroothoek. Fotograaf: Johan van der Wielen

2. Vertekening voorkomen

Al net zo’n dooddoener denk je misschien. Nou niet helemaal want je moet wel weten hoe. Eigenlijk zijn ook daar weer twee methoden voor:

  1. Maak de compositie zó dat je geen vertekening krijgt
  2. Gebruik een brandpuntsafstand die nauwelijks vertekent.

Als gezegd lopen de lijnen schuin wanneer ze aan de zijkant van het beeld bevinden bij gebruik van met name groothoeklenzen. Hoe verder naar de zijkant, hoe schuiner ze lopen. Ook zie dat ze schuiner gaan lopen als jij je camera niet volledig waterpas hebt, bijvoorbeeld als je schuin omhoog fotografeert en dus de horizon lager (of hoger) dan het midden kiest. De truc is dan ook om de horizon zoveel mogelijk in het midden te houden, dan zul je zien dat de lijnen nagenoeg recht gaan lopen.

Door de horizon bijna in het midden te leggen krijg je zelfs met 16mm gewoon rechte bomen. Maar ja, dan moet de compositie zich daar wel voor lenen. Fotograaf: Johan van der Wielen

Als je daarnaast weet dat vooral groothoek lenzen ‘last’ hebben van extreme perspectivische verkleining dan kun je meer gaan werken met standaard of zelfs (lichte) telelenzen. Deze verkleinen nauwelijks.

Ondanks de lage horizon toch gewon rechte bomen, het voordeel van werken met lichte tele zoals hier op 70mm. Fotograaf: Johan van der Wielen

Op zich zijn methoden prima methoden om het probleem gewoon te omzeilen maar je beperkt jezelf wel enorm in je mogelijkheden. Immers een horizon in het midden is maar zelden fraai en je wilt ook niet de hele tijd alleen maar met standaard of telelens werken. Hou deze beide methoden zeker in gedachten maar ga nu niet alleen maar zó fotograferen want dat is zonde, er zijn zoveel mooie foto’s die je dan niet kan maken.

3. Uitsnijden uit een vertekeningsloos beeld

Als je de vorige tip beheerst snap je wel waar deze heengaat. Immers, de horizon in het midden bij een groothoek beeld is zelden interessant maar je kunt hier wel gebruik van maken en dan later een uitsnede maken waarbij je bijvoorbeeld het onderste deel van de foto weglaat. De truc is om de foto veel groter te maken (verder uit te zoomen dan je eigenlijk bedoelt) en later de uitsnede te maken die had bedoeld. Een voorbeeld:

Windmolens bij de Eemshaven. Door de combinatie van groothoek en lage horizon vallen ze allemaal om. Fotograaf: Johan van der Wielen
Door nog verder uit te zoomen krijg je ruimte om de horizon in het midden te zetten en toch alle windmolens op de foto te krijgen. Je ziet dat de molens nu wel recht staan. Fotograaf: Johan van der Wielen
Hetzelfde als het vorige beeld maar nu een uitsnede zoals het eerste beeld. Zonder trucage staan de windmolens nu keurig recht. Fotograaf: Johan van der Wielen

4. Corrigeren in de nabewerking

Ja, dan komen we nu aan het oplossen van een probleem wat misschien geen probleem is of zelfs in het veld al is op te lossen. Maar goed, soms is het wel zo handig. In nabewerkingspakketten zoals Lightroom zit de mogelijkheid om met een aantal simpele handelingen lijnen die schuin staan weer recht te zetten. Laten we weer even die eerste foto van de windmolens pakken om te laten zien hoe dat werkt.

1. Je begint in Lightroom bij de ’transform’ -> ‘guided’. Fotograaf: Johan van der Wielen
2. Je mag nu maximaal 4 lijnen trekken (verticaal of horizontaal) die recht moeten komen te staan. Ik begin met de horizon. Fotograaf: Johan van der Wielen
3. Vervolgens pak ik de meest linker windmolen met lijn #2. Fotograaf: Johan van der Wielen
4. Lijn #3 gaat door de rechter windmolen. Fotograaf: Johan van der Wielen
5. Wat je niet ziet is dat Lightroom al jouw lijnen heeft gebruikt om de foto te corrigeren waardoor een trapezium is ontstaan met enorme uitrekking bovenin en witte hoeken onderin. Fotograaf: Johan van der Wielen
6. Dan is het zaak om een uitsnede te maken waarbij je de witte hoeken kwijtraakt (vink ‘constrain crop’ aan) en de ergste uitrekking bovenaan. Fotograaf: Johan van der Wielen
Het eindresultaat, beeld gecorrigeerd voor de perspectivische vertekening. Fotograaf: Johan van der Wielen

5. Gebruik een shift-lens

Misschien heb je er wel eens van gehoord van een tilt-shift lens. Dat zijn speciale lenzen waarmee je het scherptevlak schuin kunt zetten (of een schuin scherptevlak juist recht), dat is de tilt, of de perspectivische vertekening kan corrigeren, dat is de shift. Omdat het laatste een grote wens is van met name architectuur fotografen worden er steeds meer shift lenzen (zonder de tilt) ontwikkeld. Bij het schiften kun je de lens omhoog of omlaag verplaatsen ten opzichte van de camera.

Hier ben ik aan het werk met de Laowa 15mm f/4.5 Shift lens. Als je goed kijkt zie je dat de lens omhoog verschoven is ten opzichte van de camera. Fotograaf: Peter le Fevre

Door de lens omhoog te verschuiven krijg je in feite in beeld wat boven je normale blikveld ligt. Op deze manier kun je als het ware omhoog fotograferen terwijl je de camera waterpas laat. Dit is precies wat we in de voorgaande tips hebben gezien. Als je rechtdoor fotografeert staan de lijnen recht maar heb je de horizon in het midden. Deze lens laat je rechtdoor fotograferen terwijl je toch de horizon omhoog of omlaag kunt verplaatsen. Op die manier kun je in het veld de perspectivische verkleining corrigeren. Een hele mooie oplossing!

Niet echt natuur maar wel zo duidelijk: het dorpje West-Terschelling. Alle huizen staan schuin en lijken om te vallen. Fotograaf: Johan van der Wielen
Hetzelfde beeld maar nu met de camera waterpas en de lens omhoog ‘geshift’. De compositie is gelijk maar alle huizen staan nu recht. Fotograaf: Johan van der Wielen
Ook de 15mm 1:1 macro lens van Laowa heeft een shift. Niet traploos en dus lastiger werken. Hier heb ik heb niet gebruikt. Fotograaf: Johan van der Wielen
Juist met groothoek macro is het wel fraai dat je nu de achtergrond bomen gewoon recht kan zetten. Fotograaf: Johan van der Wielen

Nog vele vertekening gewenst…

Zo, nu weet je waar de perspectivische vertekening of verkleining vandaan komt en wat je eraan kan doen (of niet). Dat je niet meteen naar de winkel gaat rennen om een shift-lens te halen kan ik mij goed voorstellen. Hoewel ik met veel plezier ermee heb gewerkt heb ik hem toch ook niet gekocht omdat ik het te weinig ga gebruiken. Zeker omdat de ander tips voor mij meer dan voldoende werken om eventuele vervelende vertekening te vermijden of corrigeren. Maar eerlijk is eerlijk, kijk ook goed naar mijn eerste tip. Het is pas een probleem als jij het een probleem vindt en juist de extreme verkleining biedt allerlei fotografische mogelijkheden.

Nog veel vertekening gewenst,

Johan

7 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

7 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: