De kracht van kleur

Emotie en sfeer overbrengen

Die portretfotografen hebben het gemakkelijk. Een model hoeft maar op de juiste manier in de camera te kijken en de toeschouwer voelt de emotie door de lens heen stromen. Probeer datzelfde eens met een spin. Ook al kijkt hij met alle acht zijn ogen in de lens, de enige emotie die hij zonder problemen kan overbrengen is een overdreven tienermeisjesangst. En bomen zijn helemaal houterig. Ik heb een slanke den nog nooit een zwoele blik in de camera zien werpen. Willen wij natuurfotografen emoties en sfeer overbrengen in onze foto’s, dan moeten we op zoek naar andere manieren.

Kleurenpsychologie

In vakgebieden als marketing en binnenhuisarchitectuur is de kleurenpsychologie even gewoon als het instellen van het diafragma voor een fotograaf is. In woonwinkels werken ze constant met moodboards om de kleurcombinaties van showroomkamers perfect af te stemmen op de sfeer die klanten zoeken: landelijk, modern of tijdloos. Bij iedere stijl horen andere kleuren.

Als natuurfotograaf denk je er niet veel over na wat voor gevoelens de kleuren in je foto’s oproepen. Een zwaan is nou eenmaal wit, een olifant grijs en een kameleon… tja. Veel keuze heb je niet, dus waarom zou je er al te lang bij stilstaan. Toch is dat niet terecht. Het onderwerp is maar één onderdeel van de hele foto. De voorgrond en achtergrond van je foto zijn vaak bepalender voor de kleur van de foto dan het onderwerp zelf. Daarnaast beschik je als natuurfotograaf over verschillende tools om de kleuren van je foto’s te beïnvloeden. Dadelijk meer over die tools, eerst wil ik je vertellen wat voor gevoelens de verschillende kleuren kunnen oproepen.

De betekenis van kleuren

Hoewel iedere kleur binnen de kleurenpsychologie zijn eigen stemming en uitstraling heeft zijn er persoonlijke en culturele verschillen waardoor niet iedereen hetzelfde gevoel heeft bij een bepaalde kleur (ORANJE BOVEN!) Toch zal het lezen van onderstaande opsomming soms voelen als het intrappen van een open deur, want gevoelsmatig herken je het meeste wel.

Rood is een typische signaalkleur die moeilijk te missen is. Deze kleur staat voor kracht, warmte, passie en gevaar.

Oranje heeft in Nederland meer populariteit dan in veel omringende landen. De kleur staat voor vriendelijkheid, opwinding en speelsheid.

Geel is de kleur van de zon en is de meest optimistische kleur. Geel wordt geassocieerd met geluk, plezier en levenslust.

Roze wordt gezien als een vrouwelijke kleur. Roze staat voor liefde, vrolijkheid en kinderlijkheid.

Paars is een kleur die van oudsher wordt geassocieerd met luxe en koninklijkheid, maar het is ook de kleur van creativiteit, spiritualiteit en religie.

Blauw is de kleur van de lucht en de zee, het is dan ook heel kalmerende kleur. Verder is blauw de kleur die betrouwbaarheid, intelligentie en bedroefdheid uitstraalt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Engelse uitdrukking ‘feeling blue’.

Groen is de kleur van de natuur het is dan ook de kleur van groei, leven en gezondheid. Groen is ook de kleur van de jeugd, denk bijvoorbeeld aan de uitdrukking ‘groen achter de oren zijn’.

Bruin is een heel mannelijke kleur. Het is de kleur van de aarde en van hout. De kleur wordt geassocieerd met veiligheid en betrouwbaarheid.

Wit is de kleur van de onschuld, vandaar dat veel bruiden deze kleur kiezen voor hun bruidsjurk. Wit is ook de kleur van licht en kalmte en vrede.

Grijs is een beetje een saaie kleur, denk aan de uitdrukking ‘een grijze muis zijn’. Maar de kleur symboliseert ook verborgenheid, tijdloosheid en balans.

Zwart is een kleur met veel negatieve betekenissen, waaronder die van de dood. Maar het is ook een kleur die professionaliteit en gezag uitstraalt.

Het belang van sfeer in een natuurfoto

Natuurfoto’s worden gebruikt voor de illustratie van o.a. boeken, tijdschriften en websites. Er worden afdrukken van gemaakt voor aan de wand of als wenskaart. En ze worden op social media gepost waar ze door duizenden mensen worden gezien. Voor al deze toepassingen geldt dat je met sfeervolle foto’s meer mensen kan raken.

Wanneer je de juiste sfeer weet te combineren met de juiste toepassing krijgen je foto’s nog meer impact. Zo kies je voor een grote fotoprint in een slaapkamer beter voor rustgevende kleuren als groen en blauw, terwijl je bij een verjaardagskaart juist weer vrolijke, warme kleuren mag gebruiken. Vaak doe je dit al onbewust, zo sterk is de kleurenpsychologie in ons hoofd verankerd.

Kleuren in de praktijk

De theorie is niet zo heel erg moeilijk, maar hoe pas je dit als natuurfotograaf toe in de praktijk? Een roodborstje wordt niet spontaan een blauwborstje omdat jij een droevige sfeer wil neerzetten. Toch hebben natuurfotografen verschillende mogelijkheden om de kleur van een foto aan te passen.

Eén van deze mogelijkheden is het kiezen van een ander standpunt. Een kleine verandering in standpunt levert vaak al een heel andere achtergrond en/of voorgrond op, compleet met andere kleuren en tinten. Bij macrofotografie geldt dit nog meer dan bij andere vormen van natuurfotografie, omdat je daarbij heel dicht op je onderwerp zit.

Besluit tijdens het fotograferen welke sfeer je wilt neerzetten en kijk of je met een verandering van standpunt of belichting deze sfeer beter kan overbrengen.

Spelen met de kleurtemperatuur en belichting

Een ander stuk gereedschap waarover je als fotograaf kan beschikken om de sfeer in je foto’s aan te passen is de kleurtemperatuur. Door een hogere temperatuur in te stellen (bijvoorbeeld tussen de 6.000K en 7.000K) krijgen je foto’s een warmere, oranje tint. Dit kun je doen door de witbalans in te stellen op ‘bewolkt’ of ‘schaduw’. Omgekeerd kun je een lagere temperatuur instellen (tussen de 3.000K en 4.000K) om een koele, blauwe tint in je foto’s te brengen. Hiervoor kies je de instellingen ‘kunstlicht’ of ‘halogeen’.

Dit kun je dus gemakkelijk instellen op je camera tijdens het fotograferen, en als je in RAW fotografeert kun je het ook achteraf aanpassen tijdens de nabewerking. In de nabewerking heb je zelfs de mogelijkheid om de groen-rood balans aan te passen.

Door vooraf te bedenken wat voor ambiance je in je foto’s wilt leggen, kun je daar tijdens het fotograferen rekening mee houden. Niet alleen door een passende witbalans in te stellen, maar ook door de juiste belichting te kiezen. Dit zijn twee kanten van dezelfde medaille, door ze samen te gebruiken kun je de sfeer in je foto nog meer versterken. Foto’s met lichte kleuren worden gezien als vrolijk, terwijl donkere kleuren de zwaardere emoties weergeven. Door een beetje te over- of onderbelichten kun je de sfeer die je met je kleuren wilt oproepen nog extra benadrukken.

De kracht van kleur

Onlangs ging ik op een ochtend fotograferen in het bos. Er was mooi weer voorspeld, maar zoals dat zo vaak gaat, hing er ’s ochtends een dik wolkendek. Terwijl ik met de auto naar het natuurgebied reed, bedacht ik een alternatief plan: ik wilde mysterieuze bosfoto’s maken. Door de kleurtemperatuur op kunstlicht te zetten en ruim een stop te onderbelichten wist ik de gewenste sfeer in de foto’s te vangen. Zo kunnen zelfs die houterige bomen een beetje meebuigen en een mysterieuze sfeer overbrengen.