Je moet je kapot schamen
Waar je je tegenwoordig al niet voor moet schamen: vleesschaamte als je met smaak vlees eet terwijl je kennis hebt van de ellende in de vleesindustrie. Vliegschaamte als je gebruik maakt van het vliegtuig terwijl er minder milieubelastende alternatieven zijn om je te verplaatsen. Aircoschaamte omdat jij het hiervan lekker koel krijgt maar de rest van het milieu om je heen opwarmt. Houtvuurschaamte omdat de rook hiervan naar de keel van de buren vliegt. En dan heb je nog meer-dan-twee-kinderenschaamte, bezorgschaamte, barbecueschaamte, sproeischaamte, gasschaamte, autorijschaamte, niet-energielabel-A-huisschaamte. Of in mijn geval zeehondenpupfotografie schaamte. Omdat het fotograferen in een zeehondenkolonie slecht is voor het grootbrengen van zeehondenpups.
Als iemand anders in de sloot springt…
Zodra ergens mooie foto’s geschoten worden en gedeeld op sociale media, willen andere fotografen graag ook proberen daar beelden te maken. En hoe meer gedeelde schone platen, hoe meer fotografen komen. En aldus geschiedt ook op Düne, de zandplaat bij Helgoland waar een grote grijze zeehondenkolonie leeft. In de periode november-januari worden daar zeehondenpups geboren. Je weet wel, die lieve, aandoenlijke, schattige witte bontjes met enorme grote ogen die rechtstreeks je ziel en zaligheid raken. Vooral in de maand december trekken natuurfotografen en andere belangstellenden massaal naar Helgoland voor deze pups.
Hoezo zeehondenpupfotografie schaamte?
De afgelopen jaren lees ik regelmatig berichten geschreven door ooggetuigen (vaak zelf natuurfotograaf), die klagen dat fotografen en toeristen onvoldoende afstand houden van de zeehonden bij het maken van hun foto’s. De zeehondenpups raken verstoord en de moeders willen niet meer naar ze toe om te zogen, zolang ze omringd worden door een schare fotografen. Vaak zijn deze ooggetuigen zó aangedaan van de taferelen waarin ze verzeild raken dat ze zich schamen voor hun eigen aandoenlijke foto’s. Die vervolgens hun bericht ondersteunen, dat dan weer wel.
Wat is dat nu eigenlijk: schaamtegevoel?
In de eerste plaats: schaamtegevoel is altijd aangepraat. Het geeft aan dat je angst hebt dat je gedrag door anderen afgekeurd wordt. Je beoordeelt jezelf als het ware door de ogen van een ander.
Nu kun je je ook nog op verschillende manieren schamen: voor je eigen gedrag, voor andermans gedrag of voor het gedrag van een groep.
Schaamtegevoel maakt je gevoelig voor sociale regels en grenzen, wat in een sociale groep nuttig kan zijn. Maar het kan ook zorgen dat je ongegrond jezelf afsluit en niets meer onderneemt.
En van schaamtegevoel had ik last. Want geïnspireerd door de mooie beelden van anderen wilde ik óók dolgraag zeehondenpups fotograferen en hiervoor naar Helgoland reizen. Maar ik heb jaren getwijfeld. De foto’s maken is één. Maar zou ik door alle negatieve opmerkingen van de ‘ervaringsdeskundigen’ met de beelden naar buiten durven treden en ze delen op internet, via mijn website of zelfs in een artikel? Of zou ik bang zijn voor negatieve opmerkingen uit de natuurfotografencommunity en me vervolgens schamen voor mijn initiatief en foto’s? Dat ik ook in de ontelbare voetsporen van medefotografen getreden was en precies hetzelfde deed als zij. Dat ik door mijn aanwezigheid de indruk zou wekken te dicht bij de pups geweest te zijn. En dat zelfs de dood van zeehondenpups mij aangerekend zou worden omdat ik me op Düne gewaagd had. Misschien sterft de hele kolonie door mijn aanwezigheid uit?!
De schaamte voorbij
Uiteindelijk had ik dóór dat ik mijn gevoel voor schaamte liet aanpraten door anderen die zich onbehaaglijk voelden door hun eigen gedrag of dat van anderen. Maar schaamte is vooral een gevoel dat opkomt terwijl je nog niets verkeerd gedaan hebt. Pas als je werkelijk iets slechts doet, moet je je rot voelen. En met dat gevoel kun je iets: je kunt je fout opbiechten, je verontschuldigen en voorkomen dat je een volgende keer over de schreef gaat.
Ik besloot mijn plan naar Helgoland te gaan toch te verwezenlijken. Wel koos ik de veel minder drukke periode januari uit. Bij aankomst op Düne ervoer ik het onwaarschijnlijke: ik kwam nauwelijks mensen tegen, laat staan fotografen. De stranden lagen niet meer stampend vol met zeehondenpups en hitsige stieren. Maar er waren een paar pups en er was tijd en ruimte genoeg om ze in alle rust te kunnen fotograferen zonder de 30 meter afstand regel te overtreden. En alle stranden waren toegankelijk.
Feiten en daarom geen schaamtegevoel
Een gesprek met de ranger van Düne heeft mijn laatste restje schaamte weggenomen. Hij vertelde dat de laatste paar jaar onwaarschijnlijk veel zeehondenpups op Düne worden geboren. Dit jaar zelfs meer dan 500. Daarom wordt de zeehondenpopulatie zo groot en liggen de stranden overvol. In de periode november/december is er geen doorkomen aan voor bezoekers zonder de 30 meter afstand regel te overtreden. De moeders willen bij hun jongen, de stieren willen paren. En de toezichthouders willen eigenlijk niet dat de zeehonden aan mensen wennen.
Dit laatste geeft dan in de zomer weer problemen als zeehonden onbevreesd het gezelschap van mensen opzoeken. Het gebeurt dat een zwemmer met flinke krassen op zijn lijf uit zee komt na een ontmoeting met een zeehond die alleen maar wilde spelen.
Geen schaamte, geen schuld
Blijkbaar heeft de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed op de geboorte- en overlevingsaantallen van zeehonden op Düne. Toch lijkt het erop dat de bestuurders van Helgoland in de toekomst in ieder geval in de maanden november en december de stranden op Düne gaan afsluiten omdat de minimale afstand niet aangehouden kan worden.
Mocht je dus een keer naar Helgoland toe willen om aan zeehondenpupfotografie te doen, dan is het verstandig eerst te informeren welke toegangsmogelijkheden je hebt. En als je gaat hou je aan de regels. Zodat je achteraf geen schuldgevoel krijgt bij het zien van je foto’s.
16 reacties
“Blijkbaar heeft de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed op de geboorte- en overlevingsaantallen van zeehonden op Düne.” Deze zin heb ik inmiddels al zo vaak gehoord. Het ene moment wordt hij gebruikt om uit te leggen dat die 30-meter regel overdreven is, het andere moment om het eigen gedrag goed te praten. De gedachte om gewoon niét te gaan komt klaarblijkelijk maar bij weinigen op. Want iedereen moet tenslotte óók zo nodig. Dezelfde plaatjes maken als alle anderen op Facebook. Op zich niks mis mee – we worden vrijwel allemaal in meerdere of mindere mate geïnspireerd door wat we zien van anderen. Behalve als het dus (mogelijk) schade toebrengt aan – in dit geval – de dieren. Dan zou je je dus wel twee keer moeten bedenken. Gelukkig zijn de meeste fotograferen zelfverklaarde experts, die ‘echt wel weten wat ze doen’ en zich zeker niet de les laten lezen door beheerders of beschermers. Maar ook als het niet vaststaat dat het schadelijk is: waarom zou je het risico nemen?
Maar goed, ben je toch eenmaal helemaal naar Helgoland gegaan, dan je zal die beesten fotograferen ook! Aangekomen op Düne blijkt dat het eigenlijk geen doen is: teveel zeehonden en teveel fotografen. Maar ja, omkeren doet niemand, want je moet wel je plaatjes hebben. In een eerdere column over deze zeehonden was de strekking van één van de reacties dat je helemaal niet op 30 meter afstand kón blijven, want er lagen overal van die beesten. Dus ja, dan heb je geen keus en móet je er wel tussen gaan liggen. Een soort van consumentisme in de natuurfotografie. Misschien mag je in een fotohut nog een keer terugkomen wanneer – geheel tegen de belofte in – blijkt dat de eekhoorn zijn enkel heeft verstuikt bij het springen naar de walnoot en een beetje versuft aan de rand van de vijver zit. Maar in natuurgebieden heb je helaas geen ‘rechten’ of garantie.
Op zich is het al een absurde situatie dat er vanwege fotografen toezichthouders moeten zijn. Zouden mensen dáár wel eens over nadenken? Een soort van verkeersregelaars bij de Efteling. Omdat zonder hen iedereen probeert zijn auto zo ongeveer ín Holle Bolle Gijs te parkeren. Want hé, ik ben wel helemaal naar Kaatsheuvel gereden voor die Python. Dus nu zal ik me erin proppen ook !
Waar ik echter het spoor bijster raak is hier: er is klaarblijkelijk een plek waar het gezien de drukte misschien, voorzichtig uitgedrukt, niet heel handig is om massaal naartoe af te reizen. In plaatst van eens een column die bepleit om daar voorlopig maar eens gewoon een tijd niet naartoe te gaan, is dit nu de tweede column die het probleem weliswaar aankaart maar vervolgens met allerlei omslachtige verklaringen en redeneringen komt waarom het tóch eigenlijk helemaal okay is. Is het in sommige maanden echt te druk? En gaan ze de stranden misschien wel afsluiten in die periode? Tip: ga dan gewoon een paar weken later, dan is het rustiger. Goed plan, laten we dat massaal gaan doen! Kunnen ze die maanden het strand op enig moment ook op slot gooien…
Ik kan er niet echt aan wennen geloof ik…..
Hallo Hans, bedankt voor je uitgebreide en kritische reactie. Vriendelijke groeten, Jody
Hoi Jody,
goed, genuanceerd stuk heb je geschreven over het fotograferen van zeehonden. Persoonlijk zie ik er de uitdaging niet in, maar dat is natuurlijk …persoonlijk! Dat het goed gaat met de zeehonden is mooi maar de conclusie ‘Blijkbaar heeft de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed op de geboorte- en overlevingsaantallen van zeehonden op Düne’ kun je natuurlijk niet trekken. Je weet niet hoe anders het gegaan zou zijn als de situatie anders geweest zou zijn en je weet ook niet wat voor consequenties deze situatie in de toekomst heeft voor de populatie.
En wat betreft de schaamte heb je gelijk, als je jezelf recht in de ogen kunt kijken na deze reis en van jezelf weet dat je respectvol hebt gehandeld, prima toch!
grt,
Chris.
Hoi Chris, dank je wel voor je compliment. Toch vind ik dat je wel degelijk uit mijn verhaal kan concluderen dat de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed heeft. Ik wilde in mijn verhaal niet werken met statistieken omdat ik hiervan geen schriftelijke gegevens heb. De plaatselijke ranger vertelde mij dat het sterfpercentage onder pups in het geboorteseizoen 2019/2020 percentueel iets lager was dan in het seizoen 2018/2019. En er was één verschil: in 2019/2020 was het strand in november en december niet toegankelijk voor mensen. Beide percentages liggen onder de 3%. En om het nu luchtig te houden en appels met peren te vergelijken: in 2018 was het stervenspercentage rond de geboorte van mensenbaby’s in Nederland 2%.
Dit is geen pleidooi om op Düne de geldende afstandsregels te negeren, maar wel om binnen de kaders vooral te doen wat je graag wilt doen. Lekker fotograferen. Want als de mensen die het goed bedoelen en zich aan de regels houden wegblijven om het activistisch en/of dramatische geluid van de enkeling over iets dat weinig invloed heeft, hou je alleen die lui over die alle regels aan hun laars lappen en zich nergens wat van aantrekken. Groetjes, Jody
“Blijkbaar heeft de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed op de geboorte- en overlevingsaantallen van zeehonden op Düne.” Is dat dan dankzij de fotografen die zich niet storen aan de dertig meter regel? want daar gaat het over. Niet over het fotograferen van de zeehonden, maar het niet respecteren van een simpele regel die bedoeld is om een kwetsbare periode te beschermen.
Omdat een moederdier niet aan land zal komen om haar jong te zorgen als zij zich bedreigd voelt. Dat kan de warden je vertellen, iedere bioloog, iedere wetenschapper en iedereen die dit gewoon snapt en respecteert.
Als nou eens alle fotografen zich zo voorbeeldig zouden gedragen en als nou eens alle fotografen anderen zouden durven te corrigeren…en als nou eens alle fotografen het voortouw zouden nemen om anderen hierover te informeren. Misschien kunnen we dan niet eens meer naar Düne, omdat het dan zwart, wit en grijs ziet van de zeehonden. Dat, lijkt mij nou leuk.
Bedankt voor je uitgebreide en betrokken reactie. Wat je schrijft in je laatste alinea gebeurt.