Je moet je kapot schamen
Waar je je tegenwoordig al niet voor moet schamen: vleesschaamte als je met smaak vlees eet terwijl je kennis hebt van de ellende in de vleesindustrie. Vliegschaamte als je gebruik maakt van het vliegtuig terwijl er minder milieubelastende alternatieven zijn om je te verplaatsen. Aircoschaamte omdat jij het hiervan lekker koel krijgt maar de rest van het milieu om je heen opwarmt. Houtvuurschaamte omdat de rook hiervan naar de keel van de buren vliegt. En dan heb je nog meer-dan-twee-kinderenschaamte, bezorgschaamte, barbecueschaamte, sproeischaamte, gasschaamte, autorijschaamte, niet-energielabel-A-huisschaamte. Of in mijn geval zeehondenpupfotografie schaamte. Omdat het fotograferen in een zeehondenkolonie slecht is voor het grootbrengen van zeehondenpups.
Als iemand anders in de sloot springt…
Zodra ergens mooie foto’s geschoten worden en gedeeld op sociale media, willen andere fotografen graag ook proberen daar beelden te maken. En hoe meer gedeelde schone platen, hoe meer fotografen komen. En aldus geschiedt ook op Düne, de zandplaat bij Helgoland waar een grote grijze zeehondenkolonie leeft. In de periode november-januari worden daar zeehondenpups geboren. Je weet wel, die lieve, aandoenlijke, schattige witte bontjes met enorme grote ogen die rechtstreeks je ziel en zaligheid raken. Vooral in de maand december trekken natuurfotografen en andere belangstellenden massaal naar Helgoland voor deze pups.
Hoezo zeehondenpupfotografie schaamte?
De afgelopen jaren lees ik regelmatig berichten geschreven door ooggetuigen (vaak zelf natuurfotograaf), die klagen dat fotografen en toeristen onvoldoende afstand houden van de zeehonden bij het maken van hun foto’s. De zeehondenpups raken verstoord en de moeders willen niet meer naar ze toe om te zogen, zolang ze omringd worden door een schare fotografen. Vaak zijn deze ooggetuigen zó aangedaan van de taferelen waarin ze verzeild raken dat ze zich schamen voor hun eigen aandoenlijke foto’s. Die vervolgens hun bericht ondersteunen, dat dan weer wel.
Wat is dat nu eigenlijk: schaamtegevoel?
In de eerste plaats: schaamtegevoel is altijd aangepraat. Het geeft aan dat je angst hebt dat je gedrag door anderen afgekeurd wordt. Je beoordeelt jezelf als het ware door de ogen van een ander.
Nu kun je je ook nog op verschillende manieren schamen: voor je eigen gedrag, voor andermans gedrag of voor het gedrag van een groep.
Schaamtegevoel maakt je gevoelig voor sociale regels en grenzen, wat in een sociale groep nuttig kan zijn. Maar het kan ook zorgen dat je ongegrond jezelf afsluit en niets meer onderneemt.
En van schaamtegevoel had ik last. Want geïnspireerd door de mooie beelden van anderen wilde ik óók dolgraag zeehondenpups fotograferen en hiervoor naar Helgoland reizen. Maar ik heb jaren getwijfeld. De foto’s maken is één. Maar zou ik door alle negatieve opmerkingen van de ‘ervaringsdeskundigen’ met de beelden naar buiten durven treden en ze delen op internet, via mijn website of zelfs in een artikel? Of zou ik bang zijn voor negatieve opmerkingen uit de natuurfotografencommunity en me vervolgens schamen voor mijn initiatief en foto’s? Dat ik ook in de ontelbare voetsporen van medefotografen getreden was en precies hetzelfde deed als zij. Dat ik door mijn aanwezigheid de indruk zou wekken te dicht bij de pups geweest te zijn. En dat zelfs de dood van zeehondenpups mij aangerekend zou worden omdat ik me op Düne gewaagd had. Misschien sterft de hele kolonie door mijn aanwezigheid uit?!
De schaamte voorbij
Uiteindelijk had ik dóór dat ik mijn gevoel voor schaamte liet aanpraten door anderen die zich onbehaaglijk voelden door hun eigen gedrag of dat van anderen. Maar schaamte is vooral een gevoel dat opkomt terwijl je nog niets verkeerd gedaan hebt. Pas als je werkelijk iets slechts doet, moet je je rot voelen. En met dat gevoel kun je iets: je kunt je fout opbiechten, je verontschuldigen en voorkomen dat je een volgende keer over de schreef gaat.
Ik besloot mijn plan naar Helgoland te gaan toch te verwezenlijken. Wel koos ik de veel minder drukke periode januari uit. Bij aankomst op Düne ervoer ik het onwaarschijnlijke: ik kwam nauwelijks mensen tegen, laat staan fotografen. De stranden lagen niet meer stampend vol met zeehondenpups en hitsige stieren. Maar er waren een paar pups en er was tijd en ruimte genoeg om ze in alle rust te kunnen fotograferen zonder de 30 meter afstand regel te overtreden. En alle stranden waren toegankelijk.
Feiten en daarom geen schaamtegevoel
Een gesprek met de ranger van Düne heeft mijn laatste restje schaamte weggenomen. Hij vertelde dat de laatste paar jaar onwaarschijnlijk veel zeehondenpups op Düne worden geboren. Dit jaar zelfs meer dan 500. Daarom wordt de zeehondenpopulatie zo groot en liggen de stranden overvol. In de periode november/december is er geen doorkomen aan voor bezoekers zonder de 30 meter afstand regel te overtreden. De moeders willen bij hun jongen, de stieren willen paren. En de toezichthouders willen eigenlijk niet dat de zeehonden aan mensen wennen.
Dit laatste geeft dan in de zomer weer problemen als zeehonden onbevreesd het gezelschap van mensen opzoeken. Het gebeurt dat een zwemmer met flinke krassen op zijn lijf uit zee komt na een ontmoeting met een zeehond die alleen maar wilde spelen.
Geen schaamte, geen schuld
Blijkbaar heeft de aanwezigheid van mensen niet zo veel invloed op de geboorte- en overlevingsaantallen van zeehonden op Düne. Toch lijkt het erop dat de bestuurders van Helgoland in de toekomst in ieder geval in de maanden november en december de stranden op Düne gaan afsluiten omdat de minimale afstand niet aangehouden kan worden.
Mocht je dus een keer naar Helgoland toe willen om aan zeehondenpupfotografie te doen, dan is het verstandig eerst te informeren welke toegangsmogelijkheden je hebt. En als je gaat hou je aan de regels. Zodat je achteraf geen schuldgevoel krijgt bij het zien van je foto’s.
16 reacties
Hi, mooi artikel, ik herken dit, ik maak ook vaak onder water fotos en vaak van de schildpad bij het huisrif. Altijd met respect en afstand, maar er zit een zoom op de camera, dus al weet ik dat ik ver genoeg er vandaan blijf, er zijn genoeg mensen die dat niet weten en snappen als ze de plaatjes zien. Ook ik maakte op ouddorp fotos, maar met 600 mm lens en daarna nog de foto kroppen, het lijkt dus dichtbij, maar is het zeker niet. Het blijft soms moeilijk dat te verdedigen.
Hoi Jody, ik ben het volledig met mijn nagenoeg naamgenoot eens dat ik het bijzonder dapper vind dat je je in dit wespennest durft te begeven. Ik hoef niet inhoudelijk in te gaan op je verhaal, mensen die mijn columns kennen zullen precies weten hoe ik tegenover dergelijke onderwerpen sta maar… nog meer hoe ik tegen de hypocrisie sta waarmee jij om de oren geslagen bent. Want dat stoort mij nog het meeste. Niet dat jij open en eerlijk over je gevoel schrijft, wat in mijn ogen per definitie niet fout kan zijn, of dat jij je nek uitsteekt door te beschrijven wat honderden wel doen maar nooit voor uit durven komen … maar dat ik mensen over elkaar heen zie buitelen die als ramptoeristische wespen op een honingpot om het hardste brullen dat jij fout bent. Fotografen die, en nu begeef ik mij op glad ijs, zelf misschien precies hetzelfde doen maar daar niet zo open en eerlijk over uit komen. Een aanval op jou leidt niet alleen de aandacht af maar wordt ook gebruikt als eigen marketing.
Dan kunnen we over Helgoland zeggen wat we willen, dat we vooral de rust moeten geven, etc. etc. etc. maar in ieder geval geeft de natuurbeheerder aan dat de natuur geen zichtbare achteruitgang heeft door het fotograferen. Ik praat het daarmee niet goed maar ik vind het erger dat er naar plekken gegaan wordt waar de natuur wel achteruitgaat door fotografie. En zo komen we weer terug bij mijn eerdere column… ‘het wijzende vingertje, how dare you’. Jij steekt je kop boven het maaiveld en natuurlijk is daar vanalles van te vinden. Maar jij gooit een balletje op en meteen staan de wijzende vingertjes klaar. Daar stoor ik mij nog het meeste aan. Want eerlijk = eerlijk, door niet te gaan maak je een statement maar anders dan dat er 1 fotograaf minder fotografeert gaat de impact niet. Jouw verhaal heeft veel meer impact. Ik hoop dan ook dat mensen na gaan denken en voor zichzelf een verantwoordde keuze maken. Bedenk dat de manier waarop je reageert vooral iets zegt over jezelf 😉
Hoi Johan, dank je wel voor je beschouwing en support. Wat de inhoud van veel (vooral negatieve) reacties aantoont is dat mensen vaak stereotiep reageren (Pavlov-effect). In hun ogen leidt de ene gebeurtenis altijd automatisch tot de andere gebeurtenis. Reden is dat ze kiezen voor de makkelijkste weg, want dan hoeven ze er verder niet over na te denken en kunnen ze toch lekker hun mening hebben en/of hun zegje doen. Daarom verbaast het me niet dat er mensen zijn die in de aanval gaan zonder ooit zelf de situatie op Helgoland gezien te hebben of navraag naar de situatie hebben gedaan. En de mooiste reacties vind ik die van mensen die het artikel niet (goed) lezen maar er wel een mening over hebben en daarmee de plank volledig misslaan. Zoals jij schrijft: de manier waarop je reageert zegt vooral iets over jezelf.
Dank Jody, de vraag is m.i. niet waarom ‘we’ niet naar Düne af moeten reizen, waarom de 30m grens er is, wie ‘we’ gesproken hebben, waarom er wel of niet verstoring aan de orde is, hoe groot het sterftegetal onder de pups is, of het om ‘echte’ natuurfotografen gaat of dagjesmensen-met-mobieltje. Met een groothoek- of teleobjectief, met een digiscoop, verrekijker valt het natuurverschijnsel gade te slaan. Groot genieten geldt voor een ieder?. Het feit dat het is toegestaan de zeehondenkolonie te bezoeken is al bijzonder. En omdat het mag, doen we het ook. En dus verlegt de mens de grens. Vervolgens daar, ter plekke. De allereerste vraag is dus waarom? Waarom, als iets toegestaan is, doen we het ook? Een studie op zich. En laten ‘we’ daarin niet hypocriet zijn, wijzen met de vinger naar anderen. In het verlengde van de Grijze zeehondenkolonie is er het broedseizoen van de Jan van Genten op Helgoland zelf. Ook daar mag men naartoe, met de schoenen tot aan de nesten staan, flitsen dat het een lieve lust is. De vogelkolonie lijkt te groeien dus waarom niet?. Dat de oorzaak van toenemende broedparen helemaal niet in het niet verstoren hoeft te liggen, wordt terzijde geschoven. Dat de vogels bepaalde plaatsen op de rotsen vermijden omdat er in grote getale bijna dag en nacht met zowel aanwezigheid als licht als geluid optreedt, doet kennelijk ook niet terzake. Geef een naam aan een activiteit en dan is het verantwoord?. Ook hier is de vraag waarom doet men wat men doet? Omdat het mag, kan? Natuurbeschermers hebben er al jarenlang in helaas toenemende mate hun handen vol aan. Groot respect voor hen. Ik ben absoluut voor periodieke afsluiting van zowel een deel van Düne, als van Lummenfelsen. Om de dieren het geboorterecht te geven van een rustige en veilige plek, om als het ze gegund is te kunnen voortplanten en hun jongen te laten opgroeien. En daarna om de mens niet in de verlegenheid te brengen zich te wellicht te verklaren vanuit welke positie men letterlijk de vrijheid meent in te mogen nemen van andermans ruimte, in dit geval in het bijzonder van de zeehonden en vogels.
Ik ben het helemaal met jullie eens hoor maar ik begrijp niet wat een fotograaf met een toeter voor zou moeten hebben op iemand die een plaatje wil maken met zijn mobiel. Waarom zou dat niet net zo’n groot natuurliefhebber kunnen zijn?