Uiterwaarden in beweging
Na de bedijking van de rivieren in Nederland ontstonden er buitendijkse gronden, de uiterwaarden. Bij hoogwater liepen de uiterwaarden vol en liet het water vruchtbaar sediment achter. Door de aanleg van zomerdijken werden de overstromingen meer beteugeld. Zo konden boeren hun vee laten grazen op de vruchtbare grond. Daarnaast leverde de grond prima klei op en verrezen er steenfabrieken. Rond de twintigste eeuw sloten de meeste steenfabrieken hun deuren. Een nieuw tijdperk brak aan voor de uiterwaarden. Er werd ruimte gemaakt voor de rivieren. De uiterwaarden werden flink onderhanden genomen, grond afgegraven, nevengeulen gegraven en dijken versterkt. Dit alles om de steeds groeiende hoeveelheid water uit de rivieren de ruimte te geven in de uiterwaarden.
In de uiterwaarden is de natuur de baas
Bij de herinrichting van de uiterwaarden stond echter niet alleen de waterbergingscapaciteit van de uiterwaarden centraal. Evenveel aandacht werd er ook besteed aan de herontwikkeling van de natuur. In plaats van aangelegde paden en doordachte beplanting moesten de uiterwaarden, volgens de natuurontwikkelingsvisie, weer zelfregulerend worden. Oftewel zich ontwikkelen zonder enige inmenging van de mens. Zo werden in de uiterwaarden de rivier en de natuur weer de baas over de natuur.
Een uiterwaard, een paradijs voor de natuurfotograaf
Doordat men de natuurontwikkelingsvisie of wildernisnatuurvisie handen en voeten gaf veranderden de meeste uiterwaarden tot uiterst interessante natuurgebieden. Natuurgebieden met een grote landschappelijke diversiteit, zoals rivieroevers, slibplaten, rietkragen, maar ook hooilanden en moerassen. Dit leidde tevens tot een enorme diversiteit aan flora en fauna en daardoor ook een waar paradijs voor de natuurfotograaf. Van landschapsfotografie tot macrofotografie, van wildlifefotografie tot vogelfotografie, het is er allemaal mogelijk.
Naar hartenlust struinen in een uiterwaard
Extra aantrekkelijk voor de natuurfotograaf is dat je vaak naar hartenlust mag struinen in een uiterwaard. Inderdaad, het vrijelijk bewegen door de mens was tenslotte lang voordat deze plannen werden uitgewerkt normaal. Deze vrijheid biedt de mogelijkheid om dicht bij de natuur te komen. Dit in tegenstelling tot in een natuurgebied waar je gebonden bent aan een pad. Zo kun je mooie close-ups maken van bijvoorbeeld een bloem of een insect. Maar het is ook mogelijk om een vogel van dichtbij te fotograferen door te posten in een nabijgelegen struik. Ook op het gebied van de landschapsfotografie zijn, door de vrijheid, composities volop mogelijk.
Struinen in een uiterwaard kent ook grenzen
Toch kent het struinen, dus ook fotograferen, in een uiterwaard grenzen. Het is niets nieuws dat het aantal bezoekers in de natuur fors toeneemt. De coronapandemie zorgde zelfs voor een explosieve groei aan natuurbezoekers. Hierdoor kwam de natuur onder hoogspanning te staan. Vooral in de uiterwaarden, waar de natuur de baas moet zijn, moeten wij voorkomen dat de rollen toch weer omdraaien. Wij moeten ons, juist in de uiterwaarden, voortdurend blijven beseffen dat wij daar te gast zijn. Beseffen dat de natuur zelf geen zichtbare grenzen stelt, maar deze grenzen er wel degelijk zijn.
Fotograferen in uiterwaarden; oog hebben en houden voor de natuur
Een uiterwaard heeft veel te bieden voor een natuurfotograaf toch moet je een aantal zaken niet uit het oog verliezen:
- Paar- en broedgebied
Een uiterwaard met zijn nevengeulen en oeverbegroeiing biedt voor veel vogelsoorten een prima en beschut broedgebied. Blijf daarom in de paar- en broedtijd, als dit niet al is aangegeven, op grote afstand. Gebruik van een telelens geeft je de mogelijkheid om de vogels van afstand ongestoord te fotograferen. Bovendien gedragen de vogels zich dan ook natuurlijk, hetgeen ook meer natuurlijke foto’s oplevert. Het afspelen van vogelgeluiden via de smartphone is sowieso al uit den boze, maar in het paar- en broedseizoen helemaal. Vogels kunnen hierdoor zo gestrest raken dat zij het nest verlaten. - Foerageergebied
Met name de graslanden, de oevers van de nevengeulen en de rivier zijn voor veel vogels de foerageerplaatsen bij uitstek. Talloze vogels strijken er tijdens de trek neer. De rijkdom aan voedsel geeft hen de nodige energie. Energie die hen in staat stelt om de soms duizenden kilometers te kunnen afleggen naar hun eindbestemming. Bedenk dat ganzen uiterst waakzaam zijn en al bij het minst geringste massaal opvliegen. Vermijd daarom gebieden waar veel vogels zich ophouden. - Geduld en dekking
Als je vogels wilt fotograferen gebruik dan een grote struik, zoals de veel voorkomende meidoorn, als dekking. Wees geduldig, ga niet na enkele minuten alweer weg, maar blijf geruime tijd stil staan. Of beter nog, neem een opvouwbaar krukje mee. De kans dat een vogel op fotografeerafstand van je gaat zitten neemt met de minuut toe. - Beschermde plantensoorten
In de uiterwaarden komt een flink aantal beschermde planten voor waaronder verschillende soorten orchissen. Het behoeft natuurlijk geen betoog dat je als natuurfotograaf op de hoogte bent van welke soort beschermd is en hoe daar dan mee om te gaan. - Vlinders, libellen en andere insecten
De variatie aan vegetatie in een uiterwaard trekt veel insecten aan waaronder verschillende soorten vlinders en libellen. Natuurlijk wil je een exemplaar op ooghoogte fotograferen. Daarbij ontkom je er niet aan dat je door de knieën moet of zelfs plat op je buik moet gaan liggen. Probeer daarbij zoveel mogelijk de eromheen groeiende vegetatie te sparen. Vooral als er beschermde planten om je heen staan. - Nature First
Nature First is de alliantie voor verantwoorde natuurfotografie en kent 7 kernprincipes. Principes die iedere natuurfotograaf zou moeten kennen of beter nog, daarnaar te handelen.
Enkele interessante links
