Hoe fotografeer je lichtende nachtwolken?

Wat zijn lichtende nachtwolken (NLC’s = Noctilucent clouds)?

Lichtende nachtwolken zijn een soort wolken die voorkomen op ongeveer 75 tot 85 kilometer hoogte, veel hoger dan gewone wolken, die hooguit zo’n 20 kilometer hoogte bereiken. Na zonsondergang weerkaatsen die hoge wolken nog een tijd zonlicht. De gewone wolken, die we meestal zien, steken daar donker bij af en kleuren na zonsondergang eerst rood en vervolgens donkergrijs. De lichtende nachtwolken blijven dan wit, geel-oranje of lichtblauw. De sterren blijven in deze dunne wolken zichtbaar.

In mei, juni en juli kan de noordelijke hemel geruime tijd na zonsondergang of voor zonsopkomst een paar uur worden opgelicht door deze wolken met een zilverachtige glans. In deze maanden staat de zon laag onder de noordelijke horizon, waardoor deze wolken als het ware van onderuit door de zon worden verlicht. De wolken-slierten hebben een ribbel- of vezelstructuur. Ze zijn vrij zeldzaam en komen onregelmatig voor: soms zijn ze alleen al in één maand enkele keren te zien, maar menig zomer gaat voorbij zonder deze wolken.

Het ontstaan van nachtwolken houdt verband met talrijke uiterst kleine deeltjes in de bovenste lagen van de atmosfeer. Dat kan bijvoorbeeld stof zijn afkomstig van meteorieten. Zulke deeltjes alleen zijn echter niet voldoende: ook is waterdamp nodig en zeer lage temperaturen tussen de -90 en -145 graden Celsius. Op die deeltjes zet zich dan een laagje ijs af, net als rijp op het aardoppervlak. Door het ijs dat de deeltjes omhult, wordt het zonlicht weerkaatst.

Hoe fotografeer je lichtende nachtwolken?

Lichtende nachtwolken zijn relatief lastig te fotograferen en dat vergt enige oefening. Zeker als je niet gewend bent om in het donker te fotograferen. Laten we stap voor stap even doornemen hoe je dit het beste kunt aanpakken, om te beginnen bij het materiaal.

Materiaal

Camera

In principe kan dit met iedere camera. Handmatig scherpstellen is soms handig, een camera met lens waarbij je handmatig kan scherpstellen geniet dus de voorkeur.

Lens

Je kan lichtende nachtwolken in principe met iedere lens fotograferen. Het is juist leuk om tijdens het fotograferen af te wisselen tussen enkele lenzen om zo een ander perspectief te laten zien. Het is namelijk een wezenlijk verschil of je bijvoorbeeld met 14mm een mooie overzichtsfoto schiet, of details pakt met een 50mm, varieer hier dus een beetje mee!

Statief

Een statief is eigenlijk een must. Ook al fotograferen we niet met mega lange sluitertijden, een statief geeft je echt meer rust en bovendien scherpere beelden.

Overig

Vergeet uiteraard je accu, SD kaart en warme kleding niet. Wellicht vanzelfsprekend, maar je zal niet de eerste zijn die zonder accu of met een volle SD kaart aankomt op locatie waar het toch wel fris is.

Techniek

Scherpstellen

Oké, we hebben wat we nodig hebben, nu gaan we aan de slag! Laten we beginnen met scherpstellen; dit kan met de autofocus, maar persoonlijk geef ik de voorkeur aan handmatig scherpstellen. Soms zijn de lichtende nachtwolken dusdanig subtiel zichtbaar, dat de autofocus niet werkt.

Handmatig scherpstellen kan op meerdere manieren:

1. Focus op de lichtende nachtwolken zelf; zoom middels je live view in op de lichtende nachtwolken en stel scherp totdat je de structuren van de wolken goed ziet.
2. Ondanks dat het redelijk licht blijft aan de (noordelijke) horizon, zijn er wel wat sterren zichtbaar. Als je scherp stelt op een ster, zit je meestal ook goed voor de NLC’s. Richt je camera op een felle ster, draai aan de focus ring totdat de ster op z’n kleinst is. Is deze op z’n kleinst? Top! Dan zit je in focus!
3. Verre lichtbronnen: ook een lantaarnpaal of verlichting van een huis heel ver weg kan je gebruiken om scherp te stellen. Deze methode is iets minder nauwkeurig, maar wel redelijk gemakkelijk.

Instellingen

Nu je goed in focus bent, gaan we de camera instellen.

Sluitertijd

Niet te lang! Lichtende nachtwolken kunnen vrij snel van vorm en structuur veranderen door de harde wind die er staat op die grote hoogte, als je dan een sluitertijd van 10 of 20s gebruikt, kan het zijn dat je lichtende nachtwolken wazig worden.
Begin zo vanaf 0,5sec tot 5sec en kijk even of dat goed gaat, als je sneller kan is dat prima! Langer zou ik niet doen.

ISO

De lichtende nachtwolken geven, zoals de naam al doet vermoeden, licht. Je ISO hoeft dus niet perse heel hoog. Begin op 100, speel wat met je sluitertijd, blijft je foto toch te donker? Dan kan je de ISO ophogen tot hoe hoog je zelf nodig acht. Hoe lager, hoe beter in verband met ruis die een hoge ISO met zich mee brengt.

Diafragma

Wil je je ISO echt laag houden en een korte sluitertijd hanteren? Dan kan je je diafragma zo wijd open mogelijk zetten om zoveel mogelijk licht binnen te laten, echter wordt het scherpstellen dan iets lastiger. Je kan prima, afhankelijk van de eerdergenoemde instellingen hierboven, je diafragma tot F5.6, wellicht zelfs F8, bij heldere/felle lichtende nachtwolken. Ook hiermee kan je dus ‘spelen’.

Voorgrond

Natuurlijk is het leuk om lichtende nachtwolken te fotograferen, ze hebben prachtige kleuren en mooie structuren. Toch is het nog veel leuker om dit te combineren met een aantrekkelijke voorgrond! Denk bijvoorbeeld aan een molen, mensen, een mooi gebouw, reflectie in het water, en ga zo maar door. Hiermee kan je jezelf écht onderscheiden en de meest prachtige foto’s maken van deze bijzondere wolken!