Controversieel
Moertje zorgde ook voor de nodige controverse. Bijvoorbeeld over het gegeven dat de waardering voor natuurfoto’s keldert zodra het publiek hoort dat ze gemaakt zijn onder gemakkelijke omstandigheden. Want Moertje en consorten werden veelvuldig gevoerd en aten uit de hand. Veel natuurfotografen verafschuwen dit soort situaties. De vraag is echter of dat altijd op basis van de juiste argumenten gebeurt. Vaak hoor je dat ze het geen echte natuurfotografie vinden omdat deze dieren “hun natuurlijke schuwheid hebben verloren”. Met andere woorden: dieren horen bang te zijn voor mensen, anders zijn ze niet echt wild. Schuwheid wordt dus gezien als norm.
Kun je dat zomaar stellen? Slakken zijn ook wilde dieren, maar zijn die schuw? En hoe zit dat met muggen en teken? Waren die maar wat schuwer. Kortom: als tegenstanders van wat ik maar even de vossenknuffelarij zal noemen het hebben over wilde dieren, bedoelen ze eigenlijk een select gezelschap van voornamelijk landpredatoren en roofvogels.
Jacht en vervolging
Maar zijn deze niet schuw gemaakt door eeuwenlange jacht en vervolging? Bijna alle zoogdieren zijn door ons toedoen noodgedwongen nachtdieren geworden; een ongemakkelijke waarheid. Ter illustratie: in Amerika (dat een veel minder lange jacht-traditie kent) is alles veel gemakkelijker benaderbaar dan in Europa. Op onbewoonde eilanden kun je zonder problemen met je camera languit in een kolonie Jan van Genten, pinguïns of albatrossen liggen. Dan hoor je opeens niemand meer over verlies van natuurlijke schuwheid, noch over de bezwaren van nestfotografie. Kortom: verdwijnt de jacht (zoals in de AWD) dan vervalt de schuwheid. Deze is mensenwerk, een artefact.
Domesticatie
Het omgekeerde, tamheid, is trouwens ook mensenwerk. Denk aan al dat bijvoeren. Echter: dieren zijn, net zoals wij mensen, ras-opportunisten die geboden kansen aangrijpen. Langs deze weg transformeerde eeuwen geleden de wolf tot onze trouwste huisvriend. En kwamen we zo ook niet aan de huiskat? Volgens mij markeert de enorme populariteit van Moertje een bredere trend. Het pact tussen vos en mens is volop in wording. Kijk naar steden zoals Londen of Brussel, waar vossen en mensen naast elkaar leven. Moertje zou dus wel eens symbool kunnen staan voor een, nog pril, stadium in het domesticatieproces van de vos. Ook in dat opzicht maakt ze geschiedenis.
Voeren
Wat niet wegneemt dat het voeren van wilde dieren wel degelijk tot problemen kan leiden. Met een vette hap uit de snackbar of een gesuikerde koek, bewijs je die dieren echt geen dienst. Officieel is het verboden, wat begrijpelijk is. Dieren kunnen er afhankelijk van worden en zelfs agressief reageren naar mensen die geen voedsel bij zich hebben. Hoewel deze bezwaren niet over fotografie gaan, kunnen ze reëel zijn.
Echter: zolang we elke winter nestkastjes en vetbollen blijven ophangen zonder te malen om de vraag of onze tuinvogels er niet afhankelijk van worden, blijft het meten met twee maten. Je kan natuurlijk blijven vinden dat wilde dieren schuw horen te zijn. Iedereen heeft recht op zijn eigen normen en waarden. Maar je kan deze niet verkopen als universele waarheid.
Lieve Moertje, rust zacht
Persoonlijk heeft het heengaan van Moertje mij zeer geraakt. Sinds onze eerste ontmoeting (in december 2009) heb ik haar elk jaar opgezocht en gefotografeerd. Eén van die foto’s (uit 2012) siert zelfs de cover van het Handboek Natuurfotografie. Je herkende haar gemakkelijk aan het scheurtje halverwege de voorste rand van haar rechteroor. En anders wel aan haar typische blik, altijd met de oogjes een beetje toegeknepen. Een blik van verstandhouding. Daarom: Lieve, wijze, oude Moertje, ik zal je missen. Rust zacht!
7 reacties
Een mooi geschreven stuk over een prachtig vosje !!
Ook wij hebben van haar genoten .
Een mooi artikel over Moertje en het fenomeen “voeren” . Met kennis van zaken geschreven, niet veroordelend maar ter lering. Mooi gedaan en doet recht aan de vossen van de AWD en aan Moertje in het speciaal.
Mooi stukje Bart over dit prachtige vosse-moertje.
Ook ik heb samen met mijn vriendin,voor het eerst,jaren geleden ook van haar genoten,als fotomodel.
Het had die ochtend behoorlijk gesneeuwd dus mooier kon het niet.
We wisten toen nog niets van vossen af en tot onze grote verbazing kwam er een vos met een eend in zijn/haar bek onze richting op.
Mijn vriendin liep ergens achter me en ik wilde haar niet roepen om de vos niet te verjagen.
2 foto’s kunnen maken en toen verdween hij/zij in de struiken.
Ik kon toen alleen de foto’s laten zien als bewijs.
Na die geweldige dag zijn we nog heel vaak naar het AWD gegaan,tot aan de dag van vandaag,en hebben prachtige foto’s van verschillende vossen kunnen maken,op korte afstand.
Jammer dat ze er niet meer is,maar haar nakomelingen zullen er zeker voor zorgen dat er nog vele natuurfotografen naar het AWD gaan.
groeten Lidi de Boer