Menu

Onderdeel van Pixfactory

Samyang 10mm f/3.5: grootste groothoek!

Ik ben een groothoek fanaat. Sterker nog, meer dan de helft van mijn objectieven assortiment bestaat uit groothoek lenzen. Sommigen allround maar velen ook heel specifiek, voor nachtelijke timelapses, voor noorderlicht tot zelfs voor macro. Ik heb er inmiddels ook erg veel mogen testen maar veel lenzen voegen niet zoveel toe aan mijn assortiment. Als er dan één langskomt die nóg groter is dan iedere andere word zelfs ik weer nieuwsgierig. En dus mocht hij mee naar Lapland om te zien hoe hij presteert. Best een uitdaging, hij zou twee weken – net als ik – geen zon meer zien. In Inari kwam deze namelijk in het geheel niet meer op.
Hoe spectaculair. Sta je met 10mm het opkomende noorderlicht in combinatie met de Melkweg te fotograferen… heb je dankzij die enorme beeldhoek één van de felste vallende sterren in beeld die ik ooit heb gezien! Fotograaf: Johan van der Wielen

Semi handmatig bolle lens

Ja, zo zou je hem kunnen typeren. Wat meteen opvalt is het bolle front element maar ook de geringe grootte van ca. 10cm lang en gewicht. Hij is slechts 731 gram zwaar, op zich geen lichtgewicht maar als je hem vergelijkt met concurrentie dan valt het gewicht aardig mee. Dat komt vooral door de niet extreme lichtsterkte van f/3.5. Verder heeft de lens een automatisch diafragma maar handmatige scherpstelling. Gezien de extreme beeldhoek en daarmee enorm grote scherptediepte is dat geen probleem. In praktijk zul je weinig scherpstellen… het meeste is toch altijd scherp.

Je ziet de bolle voorkant van de eigenlijk niet eens zo heel erg grote lens. Door de niet extreem lichtsterkte van f/3.5 blijft de bouw van deze lens redelijk compact. Fotograaf: Johan van der Wielen

Nadeel van een bolle voorkant is natuurlijk dat je als landschapsfotograaf geen filters of filterhouder kan gebruiken. De zonnekap is geïntegreerd – wel fijn, kan niet kwijtraken – en maakt filtergebruik onmogelijk. Misschien zijn er wel dedicated filter systemen voor te vinden maar je komt dan al snel uit op het vrij dure 150mm filter systeem.

10mm… voor full frame!

Halverwege de vorige eeuw werkten de meeste fotografen met een 50mm lens. Wilde je meer uit kunnen zoomen dan investeerde je in een 35mm of zelfs een 28mm lens. Later kwam daar de ultieme groothoek bij: 24mm. Bedenk, dit was voor analoog en dus fullframe! De ontwikkeling staat niet stil, op een gegeven moment kwamen er lenzen van 17mm, 16mm en later zelfs 14mm. Spectaculaire lenzen met enorme beeldhoeken. Ter vergelijk (alles op fullframe), een 50mm objectief heeft een beeldhoek heeft van 47° (diagonaal) terwijl een 24mm objectief een beeldhoek heeft van 84°. Gaan we verder omlaag dan loopt de beeldhoek spectaculair op: 20mm (95°), 16mm (107°) en 14mm heeft zelfs een beeldhoek van 114°.

Samen op pad on Inari, parelmoerwolken op de achtergrond. Fotograaf: Finn Snaterse

Maar daar hield het niet mee op. Er kwamen zelfs 12mm objectieven met een beeldhoek van 122° en zelfs een 11mm met een hoek van 126°. Nog steeds geen fish-eye maar echte groothoek. Inmiddels wel zó groot dat je uit moet kijken dat je eigen oren er niet op staan. Voor mij was het einde wel bereikt tot nu Samyang met een 10mm lens komt met een beeldhoek (diagonaal) van 130°.

Landschapsfotografie op 10mm is best een uitdaging. Deze takjes van ieder ca. 1m hoog (!) staan op nog geen 50cm van mij vandaan. Dat zie je niet meer af aan deze foto. Fotograaf: Johan van der Wielen

Kenden we dan nog geen 10mm lenzen? Jawel, maar die waren puur voor APS-C camera’s (cropsensoren) en toen spraken we al van UWA (Ultra Wide Angle) om voor crop camera’s vergelijkbare beeldhoeken te halen als een 15mm of 16mm lens voor Fullframe. Dat de 10mm zelf nu ook nog eens voor fullframe beschikbaar zou komen had ik niet gedacht…

En daar zit ook meteen de eerste meerwaarde van deze lens. Hij is geschikt voor fullframe waarmee je een utopisch grote groothoek hebt maar tegelijk is hij minstens net zo spectaculair voor een cropcamera. Werk je met beide, zoals ik, dan heb je voor twee camera’s een indrukwekkende groothoek lens. Heb je slechts één van beide, dan nog is hij als groothoek geschikt.

10mm is geschikt voor zowel full frame als APS-C, hoe divers wil je het hebben? Fotograaf: Johan van der Wielen

Extreme groothoek = extreme perspectivische verkleining

Ik zeg wel eens tegen mijn cursisten dat een groothoek lens de moeilijkste lens is. Veel lastiger dan een tele- of macrolens. Door de enorme beeldhoek heb je niet alleen veel meer in beeld dan je met je ogen ziet maar ook is de perspectivische verkleining zó heftig dat alles wat zich verder dan een paar meter van je af bevindt bijna niet meer zichtbaar is. Om aan te geven hoe groot 10mm is, hieronder een paar voorbeelden met zowel full frame of op APS-C.

Verschillende beeldhoeken ter vergelijking. Op full frame camera. Camera-instellingen en standpunt tussentijds ongewijzigd. Fotograaf: Johan van der Wielen
Zelfde standpunt, instellingen en brandpuntsafstanden maar nu op een APS-C camera (1,6x crop). Fotograaf: Johan van der Wielen

Zoals je uit bovenstaande voorbeelden ziet lijken op 10mm ons huisje in Inari en onze sneeuwschoenen een enorm end weg terwijl het in werkelijkheid nog geen 10 meter weg staat. De eerste foto op de cropcamera (35mm) komt het beste in de buurt van wat ik met mijn oog zag.

Perspectivische vertekening.

Nu heb ik voor deze foto’s recht naar voren gefotografeerd waardoor het met de vertekening (en dan heb ik het niet over de vervorming) nog wel meevalt. De vertekening komt door de perspectivische verkleining. Omdat alles enorm verkleint zie je een extreem perspectief ontstaan. Zo gauw je de horizon niet meer recht in het midden houdt maar bijvoorbeeld lager legt zie je wat 10mm met je foto en onderwerpen doet.

Perspectivische vertekening wanneer je wat omhoog richt met de camera. Alle bomen worden schuin en lijken om te vallen. Fotograaf: Johan van der Wielen

Deze vertekening is overigens geen lens tekortkoming maar puur een effect van groothoek. Hoe minder mm’s, hoe erger dit effect. Dit is één van de uitdagingen van werken met dergelijke extreme groothoeken.

Kruip je echter iets dichterbij en zorg je ervoor dat de horizon niet te ver uit het midden ligt dan kun je juist mooie effecten bereiken met het weglopende perspectief. Kader echter niet té krap dan kun je de vertekening met bijvoorbeeld Lightroom nog prachtig rechttrekken zonder teveel van het beeld te verliezen. Fotograaf: Johan van der Wielen

Groothoek is moeilijk!

Je ziet meteen waar de moeilijkheidsgraad van groothoek ligt: alles trekt schuin én alles verkleind extreem. Vergis je daar niet in, hoe groter de groothoek, hoe uitdagender het wordt om er pakkende beelden mee te maken. Nou zijn zaken als nachtelijke sterrenhemels en noorderlicht dankbaar grote onderwerpen waarvoor deze lens zich prima leent maar in de landschapsfotografie moet je op een nieuwe manier leren kijken. Je voorgronden moeten echt enorm groot zijn, 80% van je beeld wordt ingenomen door de eerste paar meter voor je neus. Alles daar achter is achtergrond.

Landschapsfotografie met 10mm op een full frame camera is nog best een uitdaging. Alles verkleind zó erg dat je echt dicht op je voorgrond moet gaan staan (in dit geval nog geen meter) terwijl het ‘bevroren plasje’ wat je hier ziet in werkelijkheid zeker 5 meter lang is. Fotograaf: Johan van der Wielen
Dezelfde setting maar nu met een APS-C camera, nog steeds een indrukwekkende groothoek! Fotograaf: Johan van der Wielen

Extreme perspectieven

Samen in ijskoud Lapland. Je ziet de bolle voorkant van de eigenlijk niet eens zo heel erg grote lens. Door de niet extreem lichtsterkte van f/3.5 blijft de bouw van deze lens redelijk compact. Fotograaf: Johan van der Wielen

Toch biedt een 10mm lens ook heel aparte mogelijkheden. Zo kunt je extreme perspectieven bereiken die anders nooit mogelijk waren geweest en ik hou daar wel van.

Dit is een deel van de Kiutagöngäs stroomversnelling in Oulanka National Park Finland op 24mm. Fotograaf: Johan van der Wielen
Zelfde locatie maar nu een panorama van 10 verticale beelden op 10mm. De indrukwekkende bergwand lijkt nu net een hobbeltje in het landschap. Niemand zal dit herkennen en daarom is het erg leuk… Fotograaf: Johan van der Wielen

De technische prestaties

In het veld krijg je gevoel bij je materiaal maar om echt te kunnen vergelijken moet je ook wat technische testen doen. Zeker groothoeklenzen hebben het vaak moeilijk met zaken als tonvormige vervorming (lijnen gaan bol lopen in plaats van recht), vignettering (donkere hoeken) en scherpte in de hoeken. Zowel in het veld als thuis bij mijn ‘muur’ heb ik de lens nader bekeken.

Tonvormige vervorming

Hoe extremer de groothoek, hoe lastiger het is om een vervormingsvrij objectief te maken. En dan heb ik het niet over de vertekening of perspectivische verkleining want dat is een effect van groothoek zelf. Neem het gaat hier om of de lijnen recht, bol of hol lopen.

Tonvormige vervorming is duidelijk zichtbaar. Je ziet a.h.w. in het midden een bol naar voren komen. Fotograaf: Johan van der Wielen

Nu bezitten de meeste fotonabewerkingspakketten als Lightroom ingebouwde lensprofielen waarmee deze vervorming of distortion automatisch gecorrigeerd kunnen worden.

Wat schetst mijn verbazing. De lens zelf heeft een bolle vervorming maar Lightroom overcorrigeert dit waardoor de muur ineens hol wordt. Ik heb zelf een waarde ertussenin genomen waarmee de vervorming nagenoeg weg was. Fotograaf: Johan van der Wielen

Scherpte

Het is bekend dat objectieven, in alle soorten en maten, veelal niet optimaal presteren bij de grootste diafragmaopening. Iets diafragmeren zorgt dan meteen voor meer scherpte, zeker in het midden. De hoeken komen iets later, hoekscherpte is bij groothoek altijd een belangrijk issue. Vandaar dat ik ook hier kritisch naar heb gekeken.

Onderstaande uitsneden zijn 100% crops uit diverse beelden. Let wel, ik heb hier gewerkt met een 30Mp camera met dus ook een grote resolutie. De scherpte is niet alleen afhankelijk van de lens maar ook van je camera. De lens geeft een maximaal detail niveau weer, het zogenaamde oplossend vermogen. Als dat detail niveau groot genoeg is voor de resolutie van de camera, is er niets aan de hand maar als je een camera gebruikt met heel grote resolutie kan het zijn dat je camera meer detail mogelijkheden heeft dan de lens in potentie kan bieden. Dan worden foto’s eigenlijk nooit scherp. Dat merk ik bijvoorbeeld wanneer ik met mijn jaren 60 lenzen werk. Door hier met een 30Mp camera te testen, wordt ook de lens getest op grote resolutie.

Ik ben zeer verrast door de centrum scherpte van de Samyang 10mm. Hoewel ikzelf voor optimale scherpte wel iets zou diafragmeren is hij bij f/3.5 al heel acceptabel scherp! Fotograaf: Johan van der Wielen
Dat een extreme groothoek lens in de hoeken niet optimaal presteert is niet verwonderlijk en ook niet heel erg. Toch merk ik wel een groot verschil tussen de goede centrumscherpte en eigenlijk afwezige hoekscherpte. Zelfs op f/8 of f/11 zijn de hoeken niet echt scherp. Fotograaf: Johan van der Wielen

De hoekscherpte was mij in het veld ook al opgevallen.

De hoekscherpte viel mij op toen ik dit beeld maakte in Oulanka. Fotograaf: Johan van der Wielen

Bovenstaande beeld is gemaakt vanaf statief op f/11. Het centrum is perfect scherp maar de hoeken niet. Toch, als je de scherptediepte berekent op basis van het scherpstelpunt op ca. 8m en f/11 en 10mm kom ik uit op een totaal scherptediepte gebied van 0.28m tot oneindig. Dat zou betekenen dat eigenlijk alles scherp zou moeten zijn…

100% uitsnedes op diverse plekken van voorgaande foto. Soort zoekplaatje, kun jij het vinden? Zoals je ziet is het nergens volledig scherp. Fotograaf: Johan van der Wielen

Is deze hoekscherpte erg van belang? Dat ligt aan je fotografie. Bij landschappen zal die belangrijker worden dan bij nachtfotografie en bedenk ook dat als je deze lens op een APS-C camera gebruikt je in feite alleen het middendeel van het beeld gebruikt, dat deel waar de scherpte veel beter is!

Vignettering

Waar hoekscherpte voor veel fotografen van minder belang is, is vignettering dat wel. Vignettering is het donker worden naar de hoeken toe van het beeld. Een vignetteringsvrij beeld betekent dat het beeld over het hele vlak egaal belicht wordt. Vaak is vignettering afhankelijk van het diafragma en verdwijnt het bij (enige) diafragmering.

Wederom een test op Oulanka (fullframe) want sneeuw is toch het minst vergevingsgezind. Fotograaf: Johan van der Wielen
Je ziet de vignettering duidelijk in de hoeken zitten en pas vanaf f/5.6 is het voldoende weg. Voor nachtfotografie geen probleem maar mocht je – net als ik – graag muren willen fotograferen dan zul je achteraf wel moeten corrigeren in de nabewerking. Fotograaf: Johan van der Wielen

Ik was wel benieuwd in hoeverre het dan weg zou zijn als ik op een cropcamera zou testen.

Je ziet dat op een APS-c camera de vignettering bijna niet meer zichtbaar is. Fotograaf: Johan van der Wielen

Macro

Groothoeklenzen zijn geen macro lenzen. Toch is het wel een interessant vakgebied te kijken hoe ver je kan komen met deze lens.

De combinatie van een minimale scherpstelafstand van 26mm en beeldhoek van 130° geeft weinig mogelijkheden tot macro. Dit pakje rendiersmeerkaas is zo groot als mijn hand. Fotograaf: Johan van der Wielen

Terug de praktijk in

Zo, klaar met het technische gebabbel. Terug het veld in. Hoe werkt het met deze lens. Als gezegd is het best uitdagend. Het is geen lens die je als enige groothoek onder de 24mm mee gaat nemen want de overgang is best enorm groot. Heb je een 16-35 of vergelijkbaar dan is een 10mm een extra meerwaarde maar ik vraag me af hoe vaak je deze ook echt gaat gebruiken.

In diep gepeins over deze lens. 10mm is extreem groot, hoe vaak ga je dit echt nodig hebben? Fotograaf: Johan van der Wielen
Dit is toch wel weer geweldig, ons huisje in Inari met op de achtergrond de Melkweg en het opkomende noorderlicht… ja daarvoor heb je een 10mm! Fotograaf: Johan van der Wielen
Voor nachtfotografie met de Melkweg en noorderlicht is 10mm waanzinnig maar de niet heel grote lichtsterkte van f/3.5 noodzaakt mij wel van een behoorlijk hoge ISO. Zo is dit 30” op ISO 6400. Voordeel is wel weer dat je, door de 10mm, wel prima uitkomt met relatief lange sluitertijd als 30” volgende regel van 400 om geen strepen in de sterren te krijgen. Fotograaf: Johan van der Wielen

Eindoordeel

Ik denk dat duidelijk mag zijn dat dit geen beginners- of allround lens is. Puur het werken met 10mm is best een uitdaging en zul je in praktijk minder vaak doen bijv. 18mm. Het zal altijd een ‘lens erbij’ zijn, nooit de enige groothoek lens. Ben je een enorme groothoek fanaat, dan is dit misschien wel dé lens voor jou maar ben je landschapsfotograaf en hou je van filters dan moet je bereid zijn daar afstand van te doen. Werken met filters kan helaas niet door de vaste zonnekap en bolle voorkant.

Vignettering is wel duidelijk aanwezig tot zeker f/5.6 evenals de duidelijke tonvormige vervorming. Beide zijn echter prima te corrigeren in de nabewerking. De centrumscherpte is enorm goed, zelfs op f/3.5 maar de hoekscherpte in de extreme hoeken baart mij wel zorgen. Dat is echter weg als je met een cropcamera werkt, evenals de ergste vignettering. Voor nachtfotografie is f/3.5 niet bijzonder lichtsterk maar heb je een camera die je zonder problemen tot ISO 6400 of zelfs hoger durft te pushen dan is dat geen probleem.

Nee, dit is geen fotoreis of workshop maar mijn gezinsleden (vrouw en dochters) en (kinderen) van vrienden. Hoe trots kun je zijn als fotograaf? Fotograaf: Johan van der Wielen

Waar deze lens wel in uitblinkt is het feit dat hij zowel voor full frame als APS-C een extreme groothoek lens is en voor cropcamera’s is hij kwalitatief wel enorm goed! Op APS-C heb je niet alleen een prachtig groothoek bereik (misschien nog wel veelzijdiger dan op full frame), de meeste problemen als vignettering en geringe hoekscherpte, zijn ook weg. Al met al zou ik deze lens willen positioneren als een hele goede UWA lens voor cropcamera’s die ook nog eens de mogelijkheid heeft voor een nog veel extremere groothoek op full frame.

En als 10mm teveel groothoek voor je is, dan moet je zeker eens kijken naar de Samyang XP14mm F/2.4 die leverbaar is voor Full-Frame Canon EF en Nikon F.

10mm op full frame biedt wel spectaculaire mogelijkheden… totale belichting 3,5 uur. Fotograaf: Johan van der Wielen

7 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Geef een reactie

7 reacties

Reageer op dit artikel

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Deze artikelen vind je vast ook interessant: