De bruine rat is een fors beest met een dikke ronde staart en duidelijke oren. Meestal zijn ze bruin van kleur. De zwarte rat is iets kleiner, heeft langere oren, is meestal zwart en is veel zeldzamer. Een andere soort die tot verwarring zou kunnen leiden is de woelrat. Die is veel kleiner, met een korte staart en nauwelijks zichtbare oren. De muskusrat is weer veel groter dan de bruine rat en heeft een lange, zijdelings afgeplatte staart.
De bruine rat is een opportunist en erg slim. Hij weet voedselbronnen snel te vinden en vindt altijd een manier om dat voedsel, ook op moeilijk bereikbare plekken, te bereiken. Hij kan heel goed zwemmen en is vaak te vinden in de buurt van water.
Bruine ratten zijn vaak ’s nachts actief, maar ook wel overdag. Ze duiken op veel plaatsen op waar een betrouwbare voedselvoorraad te vinden is. Dat zijn traditioneel plekken als stallen en schuren met vee. Dichter bij huis kan dat het kippenhok zijn waar altijd wel voer te vinden is en ’s winters de voederplek voor vogels in de tuin. Vanzelfsprekend geldt dat ook voor plekken waar fotografen vogels lokken bij vogelhutten.
