Waarom is de heggenmus zo’n relatief onbekend vogeltje? Misschien ligt het aan het uiterlijk? Ze hebben een vrij onopvallend bruin met blauw-grijs verenkleed met wat donkere rugstrepen die doorlopen tot op de kop. Tussen het mannetje en vrouwtje zit geen verschil, ze hebben hetzelfde verenkleed. Ze zijn ongeveer 14 cm groot en hebben lichte pootjes. Ze lijken wel een beetje op een huismus, maar omdat de heggenmus een insecteneter is, is het snaveltje is slanker.
Heggenmussen houden van plekken met struiken en heggen. Het is een talrijke broedvogel die in het hele land te vinden is. Je komt ze vrijwel overal tegen, in steden en dorpen zijn ze het talrijkste, waar ze het meest voorkomen in tuinen. Je hebt ook grote kans om ze te treffen in parken, bossen, houtwallen en kleinschalige landbouwgebieden. Alleen in de grote landbouwgebieden van Friesland en Groningen ontbreken ze.
Komt het door zijn ietwat stiekeme gedrag? Heggenmussen vliegen niet veel, maar scharrelen graag onder heggen en struiken om voedsel te zoeken. Als een stil muisje hoppen ze sneaky over de grond, op zoek naar voedsel. Heggenmussen eten vooral insecten, spinnetjes en kleine ongewervelde dieren. In de winter komen ze wat meer uit hun schulp en bezoeken ze graag een voederplek in de tuin. Je vindt ze dan meestal onder de voertafel, waar ze de zaden oppikken die de andere vogels hebben gemorst.
Aan de zang zal het in ieder geval niet liggen. De heggenmus zingt een helder riedeltje die ongeveer twee seconden duurt. De zang lijkt wel een beetje op die van een winterkoning, maar is korter en iets minder luid. Vanaf februari zijn ze volop te horen in tuinen en parken. Dit is ook de periode dat je de heggenmus wat vaker kunt zien. Je ziet ze dan vaak achter elkaar aan jagen en dan vaak met zijn drieën. Heeft de heggenmus eenmaal jongen, dan verdwijnen ze een beetje uit beeld.
Ook het liefdesleven van de heggenmus is niet geheel onopvallend. Bij veel vogels hebben de mannetjes meerdere vrouwtjes. Maar bij de heggenmus kan ook het vrouwtje er wat van… Een paartje heggenmussen tolereert vaak een tweede mannetje. Het eerste mannetje probeert vaak wel te voorkomen dat het vrouwtje met het tweede mannetje paart, maar zij krijgt het toch vaak voor elkaar. Doet ze dit niet? Dan heeft ze kans dat het tweede mannetje het legsel vernielt. Bovendien zal het tweede mannetje helpen bij het grootbrengen van de jongen.
Heggenmussen paren ongeveer anderhalve week lang zo’n twee keer per uur, maar de daad zelf stelt niet zoveel voor. Meestal lijkt het alsof het mannetje over het vrouwtje heen springt. Voor het paren tikt het mannetje met zijn snavel tegen de cloaca van het vrouwtje, zodat het zaad van zijn voorganger wordt afgescheiden. Hierdoor heeft het zaad van het nieuwe mannetje meer kans.
Het broeden doet de heggenmus niet in een nestkastje. Ze maken een nestje relatief laag bij de grond, maximaal op twee meter hoogte. Dit nestje bevindt zich vaak in een struik of heg. Ze hebben meestal twee, maar soms drie legsels per jaar met elke keer drie tot zes eitjes. Als de jongen uitvliegen worden ze nog ongeveer twee weken bijgevoerd door de ouders.
