Tips bij handmatig scherpstellen. Deel 1: Het afstellen van de zoeker

Om je zoeker scherp te stellen moet je echter eerst beseffen waar je naar kijkt als je door de zoeker kijkt. Je kijkt namelijk niet naar het onderwerp…

Dit is geen zonnebloem

Om dit te demonstreren, een voorbeeld. Als eerste wil ik jullie het onderwerp van de foto voorstellen. Een zonnebloem in volle bloei (en ja, hij staat in een vaasje, zodat ik er wat mee rond kon sjouwen). Toch zien jullie geen van allen een zonnebloem. Wat jullie zien is een plat plaatje op het beeldscherm waarop jullie dit verhaal zitten lezen. Klinkt erg flauw, maar het is belangrijk om je te realiseren, dat als we door de zoeker kijken, we ook niet de zonnebloem zien, maar een plat plaatje.

Klein uitstapje maar misschien grappig te zien dat de Belgische p schilder René Magritte precies hierover in 1928-1929 een schilderij had gemaakt.

Misschien heb je het nooit beseft maar als we door de zoeker kijken, zien we niet het onderwerp maar een afbeelding van het onderwerp. Nou kan ik een heel technisch verhaal gaan houden, maar ik kan het ook laten zien. Om dat te doen, moet ik echter wel mijn camera slopen.

De open-camera operatie

Gelukkig heb ik op zolder een camera staan, waarbij alles wat gemakkelijker is te bereiken. Mag ik jullie voorstellen: “de Peeters Mark I”, mijn ‘technische camera’. Van links naar rechts zie je de lens, de accordeon is het scherpstelmechanisme (nee, er komt geen muziek uit…) en het zwarte doek rechts is de zoeker. Gelukkig is die “zoeker” gemakkelijk te verwijderen.

Het matglas ligt bloot

Als we de “zoeker” hebben verwijderd, dan zien we een prachtig matglas, waarop het onderwerp wordt geprojecteerd. Verder staan er op het matglas allerlei hulplijnen. In modernere camera’s is er natuurlijk nog veel meer informatie te zien, maar het principe is al in geen 100 jaar gewijzigd.
Voor camera’s met een digitale zoeker geldt precies hetzelfde. Je kijkt dan alleen niet naar een matglas, maar naar een klein schermpje.
Het principe van iedere camera, zelfs je telefoon, is hetzelfde: het onderwerp wordt ergens op geprojecteerd (een matglas bij spiegelreflex of een sensor en LCD scherm bij spiegelloos tot telefoon) en jij als fotograaf kijkt naar die projectie. Je kijkt niet door de lens en je kijkt dus niet naar het onderwerp maar altijd naar een projectie. De scherpstelling van de camera betekent dat het onderwerp scherp op het matglas of sensor wordt geprojecteerd. Maar of jij scherp naar de projectie kijkt heeft te maken met de zoeker want ook die kun je scherpstellen. Dat laatste is de correctie voor je ogen. Het kan dus prima zo zijn dat het onderwerp keurig is scherpgesteld, maar dat jij geen scherp beeld hebt op de projectie. Dan staat je oculair niet scherp. Het kan echter nooit zijn dat je door foute scherpstelling van het oculair je verkeerd scherpstelt op het onderwerp. Als je oculair namelijk onscherp is, is de projectie onscherp en zal je nooit een scherp beeld hebben, ongeacht de scherpstelling van de camera.

Het scherpstellen van de zoeker.

Wil je het onderwerp scherp zien of goed kunnen werken met handmatige scherpstelling, dan moet je dus eerst een scherpe projectie zien. Het oculair moet dus scherp zijn. We hebben nu gezien, dat het matglas door de zoeker zo scherp mogelijk te zien moet zijn. Het onderwerp is van geen belang. Sterker nog, dat leidt bij het afstellen alleen maar af. Zet daarom eerst je camera op handmatige scherpstelling, zoek een rustig onderwerp uit (gras werkt goed) en draai het beeld op onscherp. Draai dan net zo lang aan het scherpstelwieltje naast je zoeker, tot je de informatie zoals getallen van sluitertijd en diafragma en lijnen in je zoeker zo scherp mogelijk ziet.

Voor camera’s zonder zoeker gaat dit verhaal natuurlijk niet op, dan zul je je eigen ogen moeten corrigeren. En mocht je bij het kijken naar het schermpje op de camera last hebben van invallend licht? Dan is een zwarte doek met een wasknijper altijd nog een uitkomst.

Dit was het eerste deel in de serie over tips bij handmatig scherpstellen. Volgende week gaan we knipogen. Maar met welk oog doe je dat?

Dit artikel is onderdeel van een 3-delige tutorialreeks over handmatig scherpstellen. Lees hieronder de andere delen uit deze serie:

Tips voor handmatig scherpstellen. Deel 1: Het afstellen van de zoeker
Tips voor handmatig scherpstellen. Deel 2: Met welk oog kijk je door de zoeker?
Tips voor handmatig scherpstellen. Deel 3: Hulpmiddelen in de camera